Hvað finnst þér? (BJ)

Það er vandlifað. Þegar góðærið og útrásin stóðu sem hæst voru þeir sem töldu að eitthvað væri bogið við þá velgengni taldir leiðindapúkar. Í búsáhaldabyltingunni svonefndu byggðust mótmælin m.a. á því að henda málningu og eggjum í Alþingishúsið, sameign þjóðarinnar og táknmynd lýðræðisins. Sumir réðust á lögregluþjóna sem höfðu ekkert til saka unnið nema vinna sitt starf að gæta lýðræðislega kjörinna fulltrúa.

Við fáum að segja okkar skoðun á mönnum og málefnum í kosningum til Alþingis á fjögurra ára fresti, en margir fyllast nær samstundis samviskubiti yfir sínu vali. Við berum samt ábyrgð á okkar atkvæði, en berum við einhverja ábyrgð á því hvað hinir kjósa? Svona vangaveltur fylgja lýðræðinu.

Öðru hvoru er efnt til undirskriftasafnana um hin og þessi málefni. Stundum eru þær um meginmál sem hafa áhrif á alla þjóðina, en oft um atriði sem litlu skipta og erfitt er að vera á móti. Hver styður ekki bættan hag sjúklinga eða aldraðra? Mestu máli skiptir er hver er viljugur til þess að borga til þess að bæta aðstöðu þeirra. Tugir þúsunda vildu reisa styttu af Helga Hóseassyni þegar safnað var undirskriftum, en fáir voru til í að borga þúsund krónur til þess að koma þessum merka Íslendingi á stall.

Spyrlar spyrja um aðstöðu til alls milli himins og jarðar; einstakra bíla, stjórnmálamanna, sáputegunda og banka. Hvort hefur þú jákvæða eða neikvæða afstöðu til X? dynur á þeim sem hættir sér í símann. Hann reynir að svara, hvort sem hann hefur velt X fyrir sér eða ekki. X getur verið málefni eða maður, menning eða málning.

Afstaða almennings skiptir máli og þess vegna reyna menn að hafa áhrif á afstöðuna í því hvernig spurningin er orðuð. Viltu kaupa föt sem eru framleidd af barnaþrælkunarfyrirtæki? Hver vill það? Svo væri hægt að spyrja: Viltu kaupa föt af framleiðanda sem útvegar fátækum börnum vinnu, börnum sem ella myndu svelta? Ekki er ólíklegt að umorðun hefði áhrif á niðurstöður.

Nú er komin upp ný tegund af skoðanakönnunum. Löggæslumenn og dómarar eru farnir að spyrja vitni: Telur þú að þetta eða hitt hafi verið eðlilegt? Vitnin eiga samkvæmt almennu réttarfari að gefa upplýsingar um staðreyndir máls, en ekki segja hvað þau hefðu gert, ef þau hefðu þurft að taka ákvörðun, einhvern tíma fyrir löngu. Sumir falla í gildruna, en rétta svarið í þessu tilviki er einfaldlega: Það kemur málinu ekki við hvað mér finnst.