Allar bestu bækurnar

Föstudaginn 22. maí setti ég færslu á FB:

„Ég er núna með verkefni í gangi að lesa 100 bestu/merkustu klassískar skáldsögur frá 1700-2000. Í því skyni hef ég farið í gegnum ýmsa lista, en er opinn fyrir tillögum (ekki um núlifandi höfunda).

Meðal bóka sem ég er búinn að lesa eru þær sem koma hér á eftir. Nú spyr ég FB vini: Hvaða bækur vantar á listann?“

Í stuttu máli má segja að á listanum sem fylgdi færslunni hafi verið þær bækur sem eru í fyrsta listanum hér á eftir, sem ekki eru sagðar ólesnar.

Hugmyndin hjá mér var að finna þær bækur sem allir verða að lesa (en fæstir gefa sér tíma til). Ég tók það ekki fram, en ég var að fiska eftir erlendum bókum, en þó ekki eftir nýjustu höfunda. Ástæðan er sú að það tekur tíma að bækur verði klassískar. Rithöfundur kemst í tísku, en svo fá allir leið á honum og hann gleymist. Dæmi um þetta eru kannski Gunnar Gunnarsson í Danmörku og Þýskalandi fyrir 1940 eða Kristmann Guðmundsson í Noregi á svipuðum tíma.

Undirtektir voru fádæma góðar. Þegar þetta er skrifað eru ummælin við færsluna orðin 345. Tillögurnar nálgast 200.

Í svona verkefni verður maður að leita sér fanga og skoða lista sem aðrir hafa gert. Það er hætt við að bækur á ensku séu hátt skrifaðar á þeim listum sem mér eru aðgengilegastir. Svo er það vel þekkt að nýrri bækur ná lengra en þær eldri, samanber það sem sagt er hér að framan.

Eigin fordómar hafa alltaf eitthvað að segja. Þegar ég las öll skáldverk Halldórs Laxness á sínum tíma fór ég auðvitað stundum hratt yfir (til dæmis í Vefaranum) en sleppti bara einum kafla, fremst í einum hluta Sjálfstæðs fólks. Mér fannst hann langdreginn og tilgerðarlegur og hljóp yfir hann eftir fyrstu blaðsíðuna. Seinna sá ég að þetta var talinn besti texti sem Halldór hefði skrifað að mati einhvers bókmenntafræðings.

Ég sleppti nokkrum bókum sem ég las í barnaútgáfum á sínum tíma. Skyttunum, Greifanum af Monte Cristo, Ívari hlújárni, Óliver Twist og fleiri slíkum. Íslenskar bækur koma vonandi seinna á lista hjá mér. Ég er hrifinn af Halldóri Laxness, Þórbergi og Íslendingasögunum, svo dæmi séu tekin af bókum sem uppástungur komu um. Biblían er auðvitað merkileg bók, en ekki beinlínis skáldsaga, að minnsta kosti ekki frá 1700 til 2000.

Bækurnar sem ég set hér á listann eru bækur sem mér finnst að vel upplýst fólk eigi að lesa af klassískum bókmenntum. Þetta er ekki tæmandi listi um allt sem ég hef lesið eða vil lesa. Nick Hornby orðaði það svo að maður gæti verið sæmilega heima í tónlist, myndlist og leikritum, en það væri vonlaust að fylgjast með öllu sem væri að gerast í bókmenntum, jafnvel á því þrönga sviði sem við veljum okkur flest.

Það vantar fleiri þýskar, franskar, ítalskar og spænskar bækur, svo ekki sé talað um bækur frá Asíu, Afríku, Mið-Austurlöndum, Suður-Ameríku. En það þýðir ekki að fást um það, svona listar verða aldrei fullkomnir, hversu langir sem þeir eru.

Einn spurði: „Hverju skilar það að þú lesir allar þessar bækur?“

Það er góð spurning. Fyrir mig er áhugaverð bók eins og gönguferð á fallegan stað, eftirminnilegir tónleikar, ljúffeng máltíð, skemmtilegar samræður. Sem sagt upplifun sem ég bý að og get rifjað upp síðar (ef ég man hana).

Góður rithöfundur getur fært mann inn í tíma eða aðstæður sem maður hefði aldrei komist í á annan hátt. Hann skapar hughrif sem stundum hafa mikil áhrif á mann, jafnvel varanleg.

Svo er það spurning hvaða bók er góð. Ég held að það séu bækur sem eru þess virði að hugsa um þær þegar maður er búinn að lesa þær, ekki endilega lesa þær aftur.

Bóklestur er auðvitað fyrst og fremst fyrir mann sjálfan, en getur þó hjálpað öðrum, því að við getum talað saman um bækur sem við höfum báðir lesið (og voru nógu góðar til þess að við munum þær).

Við erum flest sammála um mikilvægi hreyfingar, að við hugsum um heilsuna. Bóklestur eflir hugann eins og góð gönguferð styrkir líkamann. Samfélagið græðir á fólki sem er heilbrigt til sálar og líkama, að ekki sé talað um að það verði víðsýnt líka.

Merkilegar útlendar bækur sem ég verð að lesa

	Hroki og hleypidómar	Austin
Ólesin	Goriot gamli	Balzac
Ólesin	Tídægra	Bocaccio
	Jane Eyre	Brontë Charlotte
	Fýkur yfir hæðir	Brontë Emily
	Meistarinn og Margaríta	Bulgakov
	Útlendingurinn	Camus
	Lísa í Undralandi	Carrol
	Saga tveggja borga	Dickens
	Fávitinn	Dostojevskí
	Karamazov bræðurnir	Dostojevskí
	Glæpur og refsing	Dostojevskí
Ólesin	Sound and the Fury	Faulkner
	Hinn mikli Gatsby	Fitzgerald
	Frú Bovary	Flaubert
	Howard’s End	Forster
Ólesin	100 ára einsemd	Gabriel García Marques
Ólesin	Middlemarch	George Eliot (Mary Anne Evans)
	Flugnahöfðinginn (Höfuðpaurinn)	Golding
Ólesin	Blikktromman	Günter Grass
	Gróður jarðar	Hamsun
	Viktoría	Hamsun
	To Kill a Mockingbird	Harper Lee
	Góði dátinn Sveijk	Hašek
Ólesin	Catch-22	Heller
	Gamli maðurinn og hafið	Hemingway
Ólesin	Vopnin kvödd	Hemingway
Ólesin	Hverjum klukkan glymur	Hemingway
Ólesin	The History of Tom Jones, a Foundling	Henry Fielding
	Brave New World	Huxley
	A Portrait of the Artist as a Young Man	Joyce
	Hamskiptin	Kafka
	Réttarhaldið	Kafka
Ólesin	On the Road	Kerouac
	Being There	Kosinki
Ólesin	Búddenbrooks	Mann
Ólesin	Ditta mannsbarn	Martin Andersen Nexö
Ólesin	Tunglið og tíeyringurinn	Maugham
Ólesin	Homo faber	Max Frisch
Ólesin	Móðirin	Maxim Gorki
	Moby Dick	Melville
Ólesin	Bartleby, the Scrivener	Melville
	Lolita	Nabokov
Ólesin	The Scarlet Letter	Nathaniel Haethorne
	1984	Orwell
	Dýrabær	Orwell
Ólesin	Sívago læknir	Pasternak
	The Bell Jar	Plath
	Bjargvætturinn í grasinu	Salinger
Ólesin	Frankenstein	Shelly
Ólesin	Kristín Lafransdóttir	Sigrid Undset
Ólesin	Lygn streymir Don	Sjokolov
Ólesin	Dagur í lífi Ívans Denísovítsj	Solzhenítsyn
Ólesin	Kátir voru karlar/Tortilla Flat	Steinbeck
Ólesin	Þrúgur reiðinnar	Steinbeck
Ólesin	Ægisgata	Steinbeck
Ólesin	Mýs og menn	Steinbeck
	Anna Karenína	Tolstoy
Ólesin	Stríð og friður	Tolstoy
	Stikilsberja-Finnur	Twain
	Birtingur	Voltaire
	Myndin af Dorian Gray	Wilde
Ólesin	Glataðir snillingar	William Heinesen
Ólesin	Frú Dalloway	Woolf
Ólesin	Veröld sem var	Zweig

Af þessum bókum er Stríð og friður mjög ofarlega á baugi hjá mér, en ég óttast að hún muni einangra mig frá samfélaginu í margar vikur. Steinbeck og Hemmingway þarf ég að lesa, fyrir utan bókina sem fjölmargir nefndu, en ætti eiginlega ekki að komast á listann vegna þess að hún er ekki skáldsaga: Veröld sem var, eftir Zweig. En þetta eru um 30 ólesnar bækur, sem er ærið!

Merkilegar bækur sem ég hef lesið en ekki á topplistanum

Vonir og væntingar	Austin
Plágan	Camus
Gegnum spegilinn	Carrol
Umrenningar	Hamsun
Að haustnóttum	Hamsun
Grónar götur	Hamsun
Sultur	Hamsun
Pan	Hamsun
Veisla í farangrinum	Hemmingway
Jakob ærlegur	Marryat
Percival Keen	Marryat
Drakúla	Stoker
Sláturhús fimm	Vonnegut
The Importance of Being Earnest	Wilde
Manntafl	Zweig

Flestar þessar bækur voru nefndar einu sinni eða oftar, jafnvel fleiri bækur eftir Hamsun sem fleiri en ég eru hrifnir af.

Bækur nefndar en fara ekki á topplistann í bili

Hér á eftir kemur langur listi af bókum sem ég er viss um að eru flestar afar góðar, en ég þekki þær ekki nógu vel af afspurn til þess að setja þær á listann. Svo treysti ég mér ekki nema í 30 bækur, því að ég veit af reynslu að ég mun lesa fleiri bækur næsta árið en þær sem eru á listanum.

Kíra Argúnova	Ayn Rand
Undirstaðan	Ayn Rand
Uppsprettan	Ayn Rand
At Swim-Two-Birds	Brian O’Nolan
The Third Policeman	Brian O’Nolan
Kristur nam staðar í Eboli	Carlo Levi
Brideshead Revisited	Evelyn Waugh
At Swim-Two-Birds	Flann O’Brian
Uppvöxtur litla trés	Forrest Carter
Kæri herra guð , þetta er hún Anna	Fynn
Ministry of Fear	Graham Green
Brúin yfir Drínu	Ivo Andric
Hringadróttinssaga	J.R.R. Tolkien
Shogun	James Clavell
Aulabandalagið ( A Confederacy of the Dunces)	John Kennedy Toole
Heart of Darkness	Joseph Conrad
Ulysses	Joyce
Salamöndrustríðið	Karel Capek
The Painted Bird	Kosinski
Blind Date	Kosinski
Tristram Shandy	Laurence Sterne
Journey to the End of the Night	Louis Ferdinand Celine
Anna í Grænuhlíð	Lucy M. Montgomery
Justine	Marquis de Sade
Ég lifi	Martin Grey
Fjötrar	Maugham
Loftslag	Max Frisch
Vörnin	Nabokov
Grikkinn Zorba	Nikos Kazantsakis
Forty-seven rōnin	Ōishi Yoshio
Grænn varstu dalur	Richard Llewellyn
Kertin brenna niður	Sándor Márai
Gösta Berling’s saga	Selmu Lagerlöf
Don Kíkóti	Servantes
A Simple Story	Shmuel Yosef Agnon
Shira	Shmuel Yosef Agnon
Allir menn eru dauðlegir	Simone de Beauvoir
Hitt kynið	Simone de Beauvoir
Effi Briest	Theodor Fontane
Líf og örlög	Vasílíj Grossman
Vesturfararnir	Vilhelm Moberg
To the Lighthouse	Virginia Woolf
Slagur vindhörpunnar	William Heinesen
Turninn á heimsenda	William Heinesen
Naked Lunch	William S. Burrough
Berfætlingarnir	Zaharia Stancu
Balzac	Zweig

Bækur sem voru nefndar en höfundar lifðu á 21. öld

Þessar bækur eru örugglega flestar, ef ekki allar, fínar, en þær féllu utan tímabilsins sem ég var að skoða. (Já ég veit að ég setti 100 ára einsemd á listann sem ég verð að klára, en það er vegna þess að ég verð að klára hana).

The Color Purple	Alice Walker
Galileos daughter	Dava Sobel
Angelas Ashes	Fred McCourt
Ástin á tímum kólerunnar	Gabriel García Márquez
Minningar um döpru hórurnar mínar	Gabriel García Márquez
The Discovery of Heaven	Harry Mulisch
Norwegian Woods	Haruki Murakami
Enduring Love	Ian McEwan
Dóttir gæfunnar	Isabel Allende
Sider house rules	John Irving
Ástin og dauðinn við hafið	Jorge Amado
Kingsbridge trilogy	Ken Follet
Atburðir við vatn	Kerstin Ekman
Óbærilegur léttleiki tilverunnar	Kundera
Veisla geithafursins	Mario Vargas Llosa
Karnak Café	Naguib Mahfouz
The Coffeehouse	Naguib Mahfouz
Ilmurinn	Patrick Süskind
Book of Illusions	Paul Auster
Zen og listin að viðhalda vélhjólum	Robert Pirsig
Mannsævi	Robert Seethaler
A fine balance	Rohinton Mistry
Second hand time	Svetlana Alexievic
Cloudstreet	Tim Winton
Ástkær	Toni Morrisson
Nafn rósarinnar	Umberto Eco
The Human Stain	Philip Roth
Neuromancer	William Gibson
Short Cuts	Raymond Carver

Loks er þess að geta að margir höfundar voru nefndir sem ég hef ekki fundið neina bók eftir, eða engin bók fylgdi. Einstaka uppástunga var um barnabækur, sem eru fínar, en ekki á dagskrá núna, fræði- eða sjálfshjálparbækur, ævisögur og svo framvegis.

Öllum sem hafa lagt þessu tiltæki mínu lið þakka ég einlæglega. Vonandi tekst mér að birta áfangaskýrslu um lestur síðar á árinu.